عامل اصلی برنزه شدن پوست، اشعه ی ماورای بنفش خورشید  (UV)است که به ?جزء UVA، UVB و UVC تقسیم می‌شود. این اشعه با وجود فایده‌هایی مثل تولید ویتامینD در بدن می ‌تواند بسیار مضر باشد.

در دستگاه‌های سولاریوم هم که ادعا می ‌کنند کم‌ خطرتر از تابش مستقیم آفتاب است، از اشعه ی ماورای بنفش استفاده می‌ شود. به خاطر مضر بودن این اشعه و استفاده ی بی‌ رویه ی بعضی افراد از آن، سازمان بهداشت جهانی قوانینی برای کنترل این پدیده تعریف کرده و به چند گروه درباره ی برنزه کردن پوستشان هشدار داده است :

- یکی افرادی که دارای پوست شماره ی ? و ? هستند، یعنی کسانی که معمولا موهای بور و چشم‌های روشن دارند و اشعه ی ماورای بنفش، به پوست آنها بیشتر از بقیه آسیب می ‌رساند.

- دومین گروه، افراد زیر ??سال هستند که نباید از دستگاه‌های سولاریوم استفاده کنند یا حمام آفتاب بگیرند.

- همچنین کسانی که کک و مک و خال‌های زیاد، زخم‌های پوستی یا سابقه ی آفتاب سوختگی در بچگی و در هر مرحله‌ای از زندگی ‌شان داشته‌اند.

- در ضمن افرادی که داروی خاصی مصرف می ‌کنند، باید قبل از برنزه کردن با پزشک معالج‌شان مشورت کنند.

-سازمان بهداشت جهانی به خانم‌ها هم توصیه کرده که موقع برنزه کردن از لوازم آرایشی استفاده نکنند، چون ممکن است اشعه ی ماورای بنفش برایشان ایجاد حساسیت کند.

با همه ی این احوال، همچنان بر تعداد کسانی که پوست خود را برنزه می کنند، اضافه می‌ شود.

برنزه کردن چگونه مد شد؟

در گذشته رنگ پوست افراد، طبقه ی اجتماعی آنها را تعیین می ‌کرد. سفید پوست‌ها متعلق به طبقه ی بالای اجتماع و سیاه‌ پوست‌ها و رنگین‌ پوست‌ها جزء طبقه ی پایین و کارگر بودند. در یونان باستان و روم، زن‌ها برای اینکه سفیدتر و رنگ پریده‌تر به نظر برسند، صورتشان را با سرب رنگ می ‌کردند، تا جایی که حتی به این خاطر مسموم می ‌شدند!

در اواسط قرن دهم میلادی هم از آرسنیک برای سفید کردن صورت استفاده می ‌شد که آن هم نتایج مرگباری به دنبال داشت! در بریتانیا ملکه الیزابت و بانوان اشرافی از خانه خارج نمی‌ شدند تا چهره رنگ پریده ی خود را حفظ کنند! ولی این وضعیت مدتی بعد عوض شد.

سال ???? مدهای جدید به تدریج جای خود را بین خانم‌ها باز کرد. خانم کوکوکانل (از طراحان مد) در حین سفر از پاریس به کن برای شرکت در یک فستیوال مد، به ‌طور تصادفی زیر آفتاب برنزه شد و به زودی همه جای دنیا، طرفداران مد دنبال این بودند که برنزه شوند.

سال ???? گروه‌های مختلف از هر رده ی سنی، خودشان را زیر آفتاب کباب می ‌کردند، بدون اینکه بدانند برنزه شدن می ‌تواند زمینه ‌ساز ابتلا به سرطان در ?? تا ?? سال بعدی عمرشان باشد.

سال ???? میزان سرطان پوست شدیدا در حال افزایش است، ولی طرفداران خورشید همچنان به برنزه کردن خود مشغول‌اند! لایه ی اوزن در سرتاسر کره ی زمین نازک ‌تر شده است و حفره‌های موجود در آن، که تهدیدی برای پوست به شمار می ‌روند، همچنان در حال افزایش هستند.

هر کسی مختار است که با دانستن عواقب هر کاری، آن را انجام دهد، اما افرادی که علاقه ‌مند به برنزه کردن هستند، باید بدانند که در سال‌های آینده، حتی اگر به سرطان پوست دچار نشوند، نسبت به هم‌سن و سال هایشان پوست پیرتر و شکسته ‌تری خواهند داشت.

برنزه نکنید

کسانی که شیفته ی برنزه شدن هستند، مثل سیگاری‌ها، هرچه از مضرات اشعه ی ماورای بنفش بشنوند و بخوانند، باور نمی ‌کنند یا اگر هم باورشان شود، آن روز را دورتر از آن می ‌بینند که بخواهند از ترسش پا روی دلشان بگذارند و قید تیره کردن پوستشان را بزنند.

اما پزشکان راجع به عوارض اشعه ی ماورای بنفش خورشید، با اطمینان‌تر از مضرات سیگار کشیدن حرف می ‌زنند.

با دکتر هوشنگ احسانی-متخصص بیماری‌های پوست و مو- در این‌باره گفت‌وگو کرده‌ایم.

آقای دکتر! اشعه ی ماورای بنفش واقعا باعث سرطان پوست می ‌شود؟

یک قسمت از اشعه ی UV می ‌تواند سرطان پوست ایجاد کند. UVB که بین ??? تا ??? نانومتر طول موج دارد، در صورت تماس مکرر با پوست این تأثیر را می‌ گذارد. UVA هم که طول موجش بین ??? تا ??? نانومتر است، خاصیت انعطاف ‌پذیری پوست را از بین می‌ برد و باعث پیری پوست می ‌شود.

UVA، سریع ‌تر باعث تغییر رنگ پوست می ‌شود، به طوری که در عرض یکی دو ساعت تماس با آن، رنگدانه‌های پوست زیاد می شود و قهوه‌ای شدن اولیه ی پوست، ناشی از همین اثر است.

اما تأثیر UVB دیرتر مشخص می‌ شود، اگر میزان اشعه زیاد باشد، UVB هم رنگدانه‌های پوست را با دو سه روز تأخیر تحریک می ‌کند. تأثیر این اشعه و دوامش هم بیشتر است و از همین مکانیزم است که در سالن‌های سولاریوم برای تحریک رنگدانه‌های پوست استفاده می ‌شود.

آیا می ‌توان گفت چند بار استفاده از سولاریوم یا حمام آفتاب، می ‌تواند منجر به این عوارض شود؟

قدر مسلم با یکی دو بار برنزه کردن، عوارض شدیدی ایجاد نمی ‌شود. اما اگر این کار در درازمدت ادامه پیدا کند و دفعات تکرار تماس با UV زیاد شود، اثر تجمع رنگدانه‌ها باعث ایجاد سرطان پوست و قبل از سرطان، باعث از بین رفتن قوام پوست می‌ شود. در نتیجه پوست فرد، لطافت خودش را از دست می ‌دهد.

آیا می ‌شود به افرادی که قصد برنزه کردن دارند توصیه کرد این کار را انجام ندهند؟

به دفعات محدود ضرر ندارد. اما کسی که این کار را انجام می ‌دهد، قطعا این رنگ را برای پوستش می ‌‌پسندد و دوست دارد که باز هم تکرارش کند و همین تکرار است که مشکل ایجاد می‌ کند. هر کسی مختار است با دانستن عواقب هر کاری، آن را انجام دهد، اما افرادی که علاقه ‌مند به برنزه کردن هستند، باید بدانند که در سال‌های آینده - حتی اگر به سرطان پوست دچار نشوند - نسبت به هم‌سن و سال هایشان پوست پیرتر و شکسته ‌تری خواهند داشت.

¤ نویسنده:مارال